Zekamız çevresel değişimlere ayak uydurmamızı ve yaşamsal sorunlara işlevsel çözümler getirmemizi sağlar. Yani yaşama kabiliyetimizi artırır. Zeka; kişinin genel bilişsel problem çözme yeteneği olarak tanımlanabilir. Beynin ilişkiler ve benzetmeler yoluyla akıl yürütme kapasitesi, hesaplama ve hızlı sonuca varma yeteneği de denilebilir. Yani Türk Dil Kurumunun tanımında olduğu gibi, “Zeka; insanın düşünme, akıl yürütme, objektif gerçekleri algılama, yargılama ve sonuç çıkarma yeteneklerinin tamamı”dır.

Bilim insanları önceleri zekayı “genel aklı-başındalık durumu” şeklinde basitçe tanımlamışlarıdır. Ancak sonraları bu basit yaklaşımın yeterli olmadığını görmüşler ve çok daha kapsamlı bir tanımın gerekli olduğu konusunda hemfikir olmuşlardır. Buna göre zeka; önceden öğrenilmiş bilgi, kavram ve deneyimleri uygun şekilde birleştirebilme, bunları doğru kategorize ederek depolama, bu bilgiyi kullanarak karşılaşılan sorunların çözümünü bulma ve günlük hayatta pratik şekilde kullanabilme yeteneklerinin bileşimidir.

Zeka çok sayıdaki bilişsel yeteneğin uygun şekilde kullanımını içerir. Bunlar objektif ve hızlı kavramsal algılama, görsel algılama, sınıflandırma, ilgili bilgileri birleştirme, depolama (hafıza), matematiksel işlem yeteneği ve sözel ifade yetenekleridir.

Araştırmalar tüm bu bilişsel yeteneklerin ve dolayısıyla zekanın yeterli uyaran ve tekrar ile geliştirilebilir olduğunu göstermektedir.

Zekanın kalıtımsal yani soya çekim ile bir nesilden diğerine aktarılan bir özellik olduğu genel kabul görmüş bir yaklaşımdır. Zeka, yaşam boyu karşılaştıkları problemlere yapıcı çözümler getirebilmiş ve dolayısıyla hayatta kalabilmiş atalarımızın bize mirasıdır.

Yapılan çalışmalar beynimizde bulunan gri madde hacmine kalıtımsal olarak sahip olduğumuzu göstermektedir. Gri maddenin bilişsel performans ile doğrudan bağlantısı kanıtlanmıştır. Bir başka anlatımla, genlerimiz bilişsel performans kapasitemizi belirler. Yapılmış pek çok çalışma kalıtımın zeka seviyesinde önemli rol oynadığını kanıtlamaktadır.

Ancak çevre etkisi, var olan potansiyeli geliştirmede göz ardı edilemeyecek öneme sahiptir. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, farklı çevresel faktörlerin etkisi altında kalan aynı kalıtımsal zeka seviyelerine sahip bireyler (tek yumurta ikizleri) farklı zeka seviyelerine ulaşabilmektedir. Bu oran kabaca %70 kalıtım, %30 çevresel faktörler olarak verilebilir.

Zekayı doğru şekilde ölçebilmek için onu iyi analiz etmek ve açıklamak gerekir. Bilim insanları bu konuda oldukça kapsamlı çalışmalar yürütmektedir. Araştırmalar zekamızın pek çok faktörden etkilendiğini göstermektedir.

• Genlerimiz

  Zekamızı etkileyen faktörlerin başında ebeveynlerimizden aldığımız genler yer alır. Genlerimizin zekamıza etkisi üzerine yüzyılı aşkın süredir yapılan araştırmalar göstermiştir ki genlerimiz zekamızın %40 ile %80 arasında değişen oranlarında kısmından sorumludur. Bu oldukça yüksek oranlar beynin fiziki yapısında da görüntülenebilmektedir. Beyin görüntüleme sistemleri kullanan nörologlar özellikle beynin parieto-frontal bölgesinde yoğunlaşan farklılıkların zekamıza olumlu etkisi olduğunu saptamışlardır. Sağlıklı durumdaki beyin yolları, bilgi işleme kapasitesini olumlu etkilemekte ve bu da IQ skorumuzu yükseltmektedir.

• İlk Gıdalar

  Gerçekten de ne yiyorsanız o musunuz? Ya da size hamile iken anneniz nasıl besleniyordu? Anne karnında aldığımız ilk gıdalar beyin yapıları oluşturulurken kullanıldığından zekayı etkileyen ikinci öncelikli faktördür. Özellikle erkeklerde doğumdan hemen sonraki ilk birkaç hafta alınan gıdalar beyinin hafıza ve öğrenme hızını belirleyen bölümleri için kritik önem taşır.
  Emzirme bebeklerin beyin gelişimlerinde olumlu etkiler yapmaktadır. Araştırmalar anne sütündeki uygun bileşenler bebeğin beyin gelişimini olumlu etkilemektedir. Ayrıca hamilelik ve emzirme dönemlerinde DHA bakımından zengin gıdaları tüketmiş annelerin bebeklerinin daha zeki oldukları görülmüştür (4-7 yaş arası, DHA almamış bebeklere kıyasla).

• Çevre

  Burada aldığımız eğitimden, aile, kültür ve çevre koşullarına tüm faktörler yer alır. Araştırmacılar bu faktörleri analiz edebilmek için genellikle ikizlerle çalışmalar yapmışlardır. Tamamen aynı genlere sahip tek yumurta ikizlerinde çevresel faktörlerin zekayı ne ölçüde etkilediğini tespit etmeye çalışmışlardır. Ayrı çevresel etkiler altında yaşamış ikizlerin IQ skorlarındaki farklar bize çevresel etkiyi göstermektedir. Buna göre ortalama zekada doğmuş bir birey iyi bir eğitim ve ilgi ile zeka puanını ortalama %30 oranında yükseltebilmektedir.

• Yaşam Tarzı

  Zekamızı etkileyen faktörler arasında yaşam tarzımız da yer alır. Nasıl beslendiğimiz, nasıl çalıştığımız, sosyal ve kültürel hayatımız zekamızı etkiler. Özellikler sigara, alkol ve madde kullanımı zeka seviyemizi gerileten faktörlerin başında yer alır. Aşırı dozda yada gereksiz kullanılan ilaçlar, sağlıksız beslenme, zayıf sosyal hayat, entelektüel faaliyetlerin yetersiz olması vb. durumlar zekamızın zayıflamasına neden olmaktadır.

Zeka testleri, bireylerin bilişsel yeteneklerini ölçümleyip diğer bireylerle kıyaslama amacıyla ortaya çıkmıştır. Zeka ile ilgili bu kıyaslama ve seviye tespiti çalışmasına tarihte ilk kez, milattan önce 2200’lü yıllarda Çinli hükümdarların hizmetçi alımlarında kullandıkları bir çeşit yetenek sınavında rastlanmaktadır. Mısır’da da benzeri bilişsel yetenek sınavları kullanılarak yönetici ve yardımcılar seçildiği bilinmektedir.

Ancak bildiğimiz anlamda zeka testleri üzerine ilk çalışmalar 19. yüzyıl sonlarına doğru başlamıştır. Bu çalışmalar, zekayı kişisel psikolojiye ve onunla ilişkilendirilen objektif etkenlere bağlantılayarak açıklamaya çalışmış olmasıyla o dönem için devrim niteliğinde sayılmaktadır.

1905 yılında Alfred Binet ve Theodore Simon zekayı ölçmek için bir sistem geliştirmişlerdir. Buna göre çeşitli yaş gruplarındaki insanların ortalama başarısı esas alınarak ortalama puanlar oluşturulmuş ve kişinin başarısı bu ortalamaya göre değerlendirilmiştir. Bu yöntem günümüz IQ testlerinde de kıyaslama kriteri olarak kullanılmaktadır.

IQ (Intelligence Quotient – Zeka Katsayısı) terimini ilk kullanan kişi Alman bilim insanı L. Wilhelm Stern olmuştur. Stern’in yöntemi kişinin gerçek yaşının test sonucunda elde edilen zihinsel yaşına oranının hesaplanmasına dayanmaktadır. Günümüzde bu hesaplama şekli bazı çocuk zeka testlerinde kullanılmaya devam etmektedir. İlk kez Stern’in kullandığı “IQ” terimi ise güncelliğini korumaktadır.

Günümüzde en sık uygulanan IQ testi olan Stanford-Binet testinin geliştirilme amacı okul performansını ölçebilmektir. Ancak zamanla hayatın tüm alanlarında bireylerin başarısını ölçmenin bir aracı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Stanford-Binet testinin bir alternatifi olarak görülen Wechsler zeka testleri ise genel bir IQ skorundan ziyade bir çok alt test uygulanarak, her alanın ayrı bir değerlendirmeye tabi tutulması gerektiği üzerinde yoğunlaşır. Ancak araştırmalar göstermektedir ki Stanford- Binet testi ile Wechsler zeka testleri (ikincisi daha ayrıntılı bilgi sağlaması dışında) doğru orantılı sonuçlar vermektedir.

En sık kullanılan IQ Ölçüm Testleri;

• Stanford-Binet Zeka Testi (SB-V)
• Wechsler Yetişkin Zeka Testi (WAIS-I)
• Wechsler Çocuk Zeka Testi (WISC-R) (6-16 Yaş)
• Ayrımsal Yetenek Testi (DAS-II)

Zekanın geliştirilebilir olduğu konusunda bilim insanları aynı fikirdedir. Mevcut zekamızın büyük kısmı kalıtımsaldır. Çevresel faktörlerin etkisi elbette göz ardı edilemez. Ancak çevresel etkilerle edinebildiğimiz yeteneklerimiz yaklaşık 16 yaşana kadar hızla gelişir. Sonrasında ise gelişim hızı yavaşlar. Çok sayıda IQ sorusu çözerek IQ testlerindeki skor artırılabilir ancak bu gerçek bir zeka artışı olarak değerlendirilemez.

Zeka temelde öğrenebilme, sebep-sonuç ilişkisi kurma, bilgileri hatırlama, mantıklı düşünme, problem çözme vb. yeteneklerin bir karışımıdır. Çocukluk dönemi gerçek anlamda zekanın geliştirilebildiği ve zeka ile bağlantılı yeteneklerin artırılabildiği çok değerli bir dönemdir. Yetişkin olduktan sonra bu tür yeteneklerin geliştirilmesi son derece zordur. Belli bir yeteneği geliştirmek için tekrara dayalı özel bir çalışma yapmak gerekir. Örneğin; matematiksel işlem yeteneği pratik yaparak ve matematiksel kısa yolları öğrenerek geliştirilebilir. Ya da hızlı okuma-anlama tekniği üzerinde yoğunlaşarak sözel yetenekler güçlendirilebilir.

Zekayı oluşturan temel yetenekler üzerinde yoğunlaşıp pratik yaparak performans artırılabilir. Böyle bir uygulama ve pratik yoluyla aslında elde edilen var olan zeka potansiyelini tam olarak kullanma çalışmalarıdır. Pek çok insan zeka potansiyelinin farkında değildir. Basit tekrarlar yapılarak ve iyi teknikler öğrenilerek bir iş minimum zamanda maksimum performans ile başarılabilir.

Çocuklarda IQ (zeka katsayısı) son zamanların gündemdeki konularındandır. Tüm ebeveynler çocuklarının zeki olmasını arzular. Zeki çocuk ebeveynler için pek çok farklı anlama gelir. Bazıları bunu sınav sonuçlarına göre değerlendirirken, kimileri çocuklarının müzik ya da sanat gibi çok sayıda ilgi alanının olmasını zekanın göstergesi kabul ederler. Benzer şekilde kimi ebeveynler zeki çocukların performanslarının mükemmele yakın olması gerektiğini düşünür. Ebeveynler bu gibi sübjektif yaklaşımlarla ya fazla etkilenirler ya da hayal kırıklığı yaşarlar.

Gerçekte ise IQ yüksek sınav sonuçları, müzik ve resim yeteneğinden daha fazlasıdır. IQ seviyesi çocukların yaşamlarını kolaylaştıran yeteneklerinin bütünüdür. Algılama, hızlı ve anlamlı düşünme, çağrışım yapabilme, muhakeme etme, soyutlama ya da genelleme yapabilme, matematiksel yetenek, problem çözme ve bunun gibi pek çok yetenek söz konusudur. Yüksek IQ seviyesi daha iyi bir hayat sürmelerine yardımcı olur. IQ seviyesi çocukların nasıl davranacaklarının, nasıl öğreneceklerinin, nasıl ders çalışacaklarının ve hangi başarı seviyesine ulaşabileceklerinin göstergesidir.

Ebeveynler IQ ‘nun ne anlama geldiğini iyi anlamalıdır. Çocuklarının zeka gelişimi için neler yapabileceklerini ve beyin gelişimi ile IQ seviyesi arasındaki yakın ilişkiyi öğrenmeleri büyük önem taşır. Bu konuyu biraz açalım.

Bebeklerin beyinleri yetişkinlere oranla iki kat daha hızlı çalışır ve daha aktiftir. Yeni doğmuş bir bebeğin beyni milyarlarca sinir hücresi bağlantısı yaparak inanılmaz bir hızla gelişim gösterir. Aynı hızla bir yandan da bu nöron bağlantılarından gereksiz bulduklarını imha etmeye başlar. Sıklıkla kullanılan ve geçerliliği kanıtlanmış bağlantılar korunur. İlk üç yıl beyin gelişme ve öğrenme açısından maksimum potansiyele sahiptir. Bebeğin beyni genetik kodlanmasının liderliğinde milyarlarca nöron bağlantısını sentezleyerek anlamlı ve organize bir sistem yaratmaktadır. Kullanılmayan bağlantılar imha edilmeye devam eder. Burada çevresel etkenler devreye girerek daha fazla bağlantının korunmasını sağlayabilir. Bu kapasite artışı anlamına gelir ki bu IQ seviyesini doğrudan etkiler. Bir başka anlatımla, ilk üç yıl çocuğumuza vereceğimiz ilgi ve sevgi IQ seviyesini yükseltmektedir.

Üç yıllık bu kritik zaman aralığı ebeveynler tarafından çok iyi değerlendirilmelidir. Bunu çocuğumuzun hayatına yapılan bir yatırım olarak değerlendirebiliriz. Çünkü IQ seviyesi onun hayat kalitesini belirleyecektir. Bu bağlamda, ebeveynlerin desteği çok önemlidir. İlgi, sevgi ve iyi bakım çocukların zeka gelişiminde önem taşır. Aile bireylerinin sıkı ve sevgi dolu bir ilişki içinde olmaları duygusal gelişime büyük katkı sağlar.

İnsan beyninin inanılmaz bir uyum yeteneği vardır. Sanılanın aksine bu yetenek yaşımız ilerledikçe gerilemez aksine gelişir. Nöroplastisite olarak bilinen bu özellik sayesinde yeterli uyarana maruz kalan beynimiz sürekli yeni bağlantılar kurarak ve gereksiz bağlantıları imha ederek yeni durumlara uyum sağlar. Bu yetenek öğrenme yanında hafıza için de geçerlidir. Biz yeni bilgiler edindikçe bilişsel yeteneğimiz artar ve öğrendiklerimizi hafızamızda tutmak için yeni yollar arayarak gelişmesine devam eder. Beynimizi maruz bıraktığımız uyaranların arttığı dönemlerde, örneğin bir öğrencinin sınava hazırlanması ya da bir çalışanın proje üretim süreci gibi, hafıza oluşturma yeteneği gelişim gösterir. Başka bir anlatımla zorlandığı dönemler beynimizi geliştirmektedir. Hafızamızı iyi durumda tutmak için yapabileceklerimiz;

• Beslenme

  Beynimizin iyi şekilde çalışmasını sağlayan en önemli faktör sağlıklı beslenmedir. Alkol ve sigara sağlığımızı olumsuz etkilediği gibi beynimizin iyi çalışmasını da engellemektedir. Sağlıklı beslenmede, yağ asitleri, vitamin ve minerallerin dengeli şekilde alınması önemlidir.

• Fiziksel egzersiz

  Egzersiz yaptığımızda vücudumuz ve elbette beynimiz bol miktarda oksijene maruz kalır. Bu da dokuların sağlıklı kalmasını sağlar. Araştırmalar düzenli egzersiz yapan deneklerin egzersiz yapmayanlara kıyasla hafızalarının daha keskin olduğunu ve daha çabuk hatırladıklarını göstermektedir.

• Uyku

  Öğrenilen bilgilerin hafızaya düzgün şekilde kaydedilmesi için işlenmesi gerekir. Beynimiz bunu uyku sırasında yapmaktadır. Yine araştırmalar göstermektedir ki yeni bilgiler öğrenme dönemlerinde düzenli ve yeterli uyumak hatırlamayı önemli ölçüde kolaylaştırmaktadır.

• Sosyal yaşam

  Hafızanızı güçlendirmeyi düşündüğümüzde aklımıza beynimizi ciddi anlamda zorlamak gelir. Örneğin zor bulmacalar çözmek, satranç oynamak ya da matematik olimpiyatları soruları çözmek gibi. Oysa arkadaşlarla geçirilen eğlenceli bir etkinlik de beynimiz için çok yararlıdır. Stres tüm vücudumuzu olduğu gibi beynimizi de kötü etkiler. Eğlenmek stresi azaltır ve gevşememizi sağlayarak beyin faaliyetlerimizi iyileştirir.

• Yenilik

  Rutinden uzak durmak ve yenilikler yapmak: Yaşam boyunca sürekli yenileri eklenen ve kullanım sıklığı ile iyice güçlenen milyonlarca nöron bağlantısı sayesinde yetişkin bireyler hızlı sorun çözme yeteneği kazanmıştır. Ancak sürekli aynı yöntemleri kullanmak o bağlantıyı güçlendirmekle beraber beynimizin esnekliğini azaltabilmektedir. Bunu önlemek ve beynimize biraz egzersiz yaptırmak için çok basit birkaç yenilik yapmak yeterli olacaktır. Örneğin işe giderken her zaman kullanmadığımız bir yolu kullanmak, farklı müzik türleri dinlemek, turistik yeni bir bölge hakkında okumak, bir enstrüman çalmayı öğrenmek, ilginç bulduğunuz bir konuda bilimsel makale okumak, matematik bilgilerimizi tazelemek ve basit matematik problemleri çözmek vb.

Geçerli bir test ölçmeyi amaçladığı konuyu gerçekten ölçebiliyor olmalıdır. Yapılan araştırmalar göstermektedir ki, IQ testleri sonucunda elde edilen puan ile kişinin öğrenme ve ilişkilendirme yeteneği arasında oldukça net bir doğru orantı mevcuttur. Aynı şekilde okul başarısı ile IQ puanı arasında da büyük bir ilişki vardır. IQ puanı yüksek bireylerin okul ve çalışma hayatlarında daha başarılı oldukları bir gerçektir. Bu araştırmalardan yola çıkarak IQ testlerinin ölçmeyi amaçladıkları konuyu gerçekten ölçebildiklerini söyleyebiliriz.

Zeka Testi Merkezi - Testlerin Güvenilirliği:

Bir psikolog tarafından kişisel görüşme sırasında yapılacak bir IQ testinin en güvenilir sonuçları verdiği unutulmamalıdır.

Zeka Testi Merkezinin amacı kullanıcılarına internet ortamında alabilecekleri en güvenilir sonuçları sağlamaktır. Testler profesyonel zeka testlerinde kullanılan sorulardan oluşturulmuş geniş bir veri tabanından seçilen sorulardan oluşturulmakta ve sürekli güncellenmektedir. Puanlama sırasında ölçülmesi amaçlanan konuya özel hesaplama teknikleri kullanılmaktadır. Zeka Testi Merkezi internet üzerinden ulaşılabilecek en güvenilir sonuçları sağlar.

IQ Puanının Hesaplanması:

IQ testi içinde yer alan sorular genelde sözel yetenek, mantık, akıl yürütme, matematiksel sorunları çözebilme ve zamanı etkin kullanabilme özelliklerini ölçmeyi amaçlar.

Test sonucunu hesaplarken bir çok değişken ve formül kullanılmaktadır. Hesaplanan skor zihinsel yaş ile kronolojik (yani doğum tarihine göre hesaplanan) yaşın birbiriyle kıyaslanmasına imkan tanır. Bir başka anlatımla, ortalama bir zekaya sahip bir insanın zihinsel yaşı ve kronolojik yaşı aynı olacağından IQ skoru ortalama bir değerde yani 100’e yakın olacaktır. Bu da bir çan eğrisi oluşturur. Buna göre 100 puan ortalama olduğundan toplumun büyük bir bölümü bu puandadır. Düşük ya da yüksek zekaya sahip kişiler çan eğrisinde yüzde olarak az bir kesimi temsil ederler.

Zeka testlerinin puanlanması sırasında kullanılan bu ortalama (100 puan) dinamik olarak normalize edilmektedir. Böylece daha güvenli test sonuçları elde edilir.

Yapılan araştırmalar IQ seviyesi yüksek olan insanların bazı ortak özelliklere sahip olduklarını göstermiştir. Bu özellikler zeki insanlarda kişiden kişiye ufak farklılıklar göstermekle birlikte çoğunlukla ortaktırlar. Genel olarak bu özelliklere sahip olan bireylerin, toplumun diğer bireylerine oranla daha zeki oldukları sonucuna varılabilir.

1- Hızlı Öğrenirler

İyi bir dinleyici, gözlemci ve araştırmacıdırlar. Öğrenme kapasiteleri yüksektir ve bunu en etkin şekilde kullanırlar. Bir şeyi öğrenirken konu üzerinde uzun süre odaklanabilirler.

2- Mükemmeliyetçidirler

Yaptıkları her işi mükemmel bir şekilde yapmaya çalışırlar. Standartları çok yüksektir. Bu yüksek standardı yakalayamadıklarında kendilerini başarısız hissederler.

3- Objektiftirler

Önyargısızdırlar. Farklı fikirlere açıktırlar. Duyduklarına körü körüne inanıp dolduruşa gelmezler. Sorgulayıcı yaklaşırlar. Olaylara farklı yönlerden bakabilme yetileri sayesinde objektif bir değerlendirme yapabilirler.

4- Meraklıdırlar

Doymak bilmeyen çocuksu bir merak içindedirler. İlgilerini çeken her konuyu öğrenmek isterler. Bunun doğal bir sonucu olarak da çok iyi birer gözlemci ve araştırmacıdırlar.

5- Gece Kuşudurlar

Tam olarak nedeni bilinmese de, yapılan araştırmalar, geç saatlere kadar uyumayan insanların daha zeki olduklarını net bir şekilde ortaya koymaktadır.

6- Empati Kurabilirler

Kendilerini karşısındakinin yerine koyabilir ve onun gözüyle bakabilirler. Bencilce davranmazlar. Şefkatli, merhametli, hoşgörülü ve anlayışlıdırlar. Tatsız durumlar karşısında toleransları yüksektir.

7- Duygusaldırlar

Duygularını yoğun yaşarlar. Bu yüzden duygusal olarak hassastırlar. Başkalarının kendileri hakkındaki düşüncelerine önem verirler. Çevreleri tarafından doğru anlaşılmak ve doğru değerlendirilmek isterler.

8- Derin ve Analitik Düşünürler

Bir şeye karar vermeden önce konu ile ilgili derin ve analitik bir değerlendirme yaparlar. Konunun artılarını ve eksilerini her yönüyle masaya yatırırlar. Sonuçta mantıklı ve net bir karar verirler.

9- Hayal Güçleri Yüksektir

Hayal güçleri oldukça iyidir. Dünyaya çok geniş bir perspektiften bakabilirler. Sınırlara ve şablonlara bağlı kalmadıkları için sıra dışı ve orijinal fikirler üretebilirler.

10- Sakin ve Olgundurlar

Sakin, olgun ve mütevazidirler. Az ve öz konuşurlar. Abartılı davranışlardan ve gösterişten uzak dururlar. Eleştirilere açıktırlar ve bunları yapıcı bir şekilde değerlendirirler.

11- İradelidirler

Davranışlarının kontrolleri kendilerindedir. Başkalarının yönlendirmelerine ihtiyaç duymadan, doğru ile yanlışın ayırdına çok net şekilde varabilirler. Bu yüzden akıllarına yatmayan bir şeyi onlara yaptırmak neredeyse imkansızdır.

12- Kendi Kendilerine Yeterler

Çevrelerinde sürekli insanların olmasına ihtiyaç duymazlar. Kendi kendilerineyken de mutludurlar. Boş sohbetlerden sıkıldıkları için kendilerine değer katan insanlarla vakit geçirmeyi tercih ederler.

13- Çok Yönlüdürler

Meraklı oldukları için astronomi, felsefe, psikoloji, müzik, spor gibi pek çok alana ilgi duyarlar. Kolay öğrenebilmelerinin avantajını da kullanarak bu alanlarda yeteneklerini hızla geliştirebilirler.

14- Adaletlidirler

Dürüst ve adildirler. Haksızlığa karşı hiç tahammülleri yoktur. Bu haksızlık kendi lehlerine bile olsa, vicdani değerleri ile bağdaşmadığı için bu durumu kabul edemezler.

15- Espri Anlayışları İyidir

Olumlu veya olumsuz her türlü olaydan zekice bir espri üretebilme yetenekleri vardır. Kendileri ile barışıktırlar ve içinde bulundukları olumsuz durumla bile alay edebilirler. Her şeyi çok ciddiye almazlar, daha geniş ve olumlu düşünürler.